28 januari 2024

Daar moest ik een tijdje geleden aan denken. Met de komst van de euro hebben we grotendeels afscheid genomen van de bijnamen van de munten en biljetten uit het tijdperk van de Hollandse Florijn. Dit alles kwam bij mij naar boven toen ik over de markt liep, immers in de tijd van het oude geld was de gulden op de markt een daalder waard.
Deze slogan bestaat allang niet meer, maar de warenmarkt nog wel. Ook In Delft, zij het in een wat meer afgeslankte vorm dan enkele tientallen jaren geleden. Of daarmee de gezelligheid ook voor een groot deel is verdwenen? Dat gevoel kreeg ik die keer in ieder geval niet.

Lees maar verder! 

De bijnamen

Maar eerst heb ik, zeker voor de jongere lezers, een aantal van die bijnamen erbij gehaald. Ik heb ook de toenmalige en (omgerekende) huidige waarde erachter gezet. De omrekenkoers ken ik overigens nog steeds uit mijn hoofd: 1 euro stond gelijk aan Hfl. 2,20371 en omgekeerd was de omrekenwaarde 0,45378. Nutteloze informatie ik weet het, maar het is er kennelijk ingestampt.

Heitje (fl. 0,25 – € 0,11): afgeleid van het Hebreeuws heh (5^e letter van het alfabet).
Piek (fl. 1,00 – € 0,45): herleid naar guldenmunt uit de 17^e eeuw.
Daalder (fl. 1,50 – € 0,68): waarschijnlijk afgeleid van een vroegere zilveren munt.
Knaak (fl. 2,50 – € 1,34): niet duidelijk wat de herkomst is. Mogelijk soldatentaal.
Joet (fl. 10,00 – € 4,53): afgeleid van het Hebreeuws joh (10^e letter van het alfabet).
Geeltje (fl. 25,00 – € 11,34): vernoemd naar de vroegere gele kleur van het biljet.
Meier (fl. 100,00 – € 45,37): leenwoord uit het Hebreeuws (mei’oh, honderd).
Rooie rug (fl. 1.000,00 – € 453,78): vernoemd naar de vroegere kleur van het biljet.

Delftse warenmarkt op de Markt

Delft heeft in het centrum verschillende warenmarkten. Op donderdag en op zaterdag de traditionele weekmarkten en in de zomer op zaterdag de antiekmarkt. De uitgebreide bloemenmarkt is verdwenen en maakt nu deel uit van de weekmarkten. 

Met name de donderdagse markt wordt in de zomer veel bezocht door toeristen. Letterlijk busladingen vol toeristen stromen vanaf de zijkant van de Nieuwe Kerk het centrum in. 
De toeristen komen gelukkig ook voor andere Delftse hoogtepunten, maar de Markt is sowieso in trek. Het plein is ontstaan op een hoger gelegen verzande kreekrug wat de hogere ligging en het reliëf van het maaiveld verklaart. Het oppervlak is 120 x 50 meter groot. Aan weerszijden van het met woningen omgeven plein, bevinden zich het Stadhuis en de Nieuwe Kerk, met daarin de koninklijke grafkelders.
Dankzij de unieke maat en haar historie is het plein een Europees icoon.

Gezelligheid op de warenmarkt

Op de donderdagse markt kwam ik, toen ik nog werkte, niet vaak. Met uitzondering van de periode waarin ik op het postkantoor aan de nabijgelegen Hippolytusbuurt werkte (medio jaren ’70) en we op donderdag op de markt een visje haalden voor de lunch en drop voor de snoeppot. 
Joke en ik gingen regelmatig op zaterdag naar de markt voor met name de groenten en het fruit. Bekende Delftse detaillisten hadden daar ook een kraam. Meestal kwamen we dan ook bekenden tegen en was het toch een beetje ons kent ons.

Nu ik gestopt ben met werken kom ik wat vaker op de donderdagse markt. Ten opzichte van 45 jaar geleden is het aantal marktkramen flink afgenomen. Het klinkt misschien tegenstrijdig, maar met de afname van de omvang lijkt ook de intimiteit wat afgenomen. Ongetwijfeld ook een gevolg van de nieuwe tijd (net wat u zegt). 
Gelukkig is er nu ook nog gezelligheid op de warenmarkt. Als je wat frequenter op de markt komt, kom je vanzelf wat vaker bij dezelfde groentekraam, kaasboer, bakker, notenboer enzovoort. Bij een aantal ontstaat dan een soort herkenbaarheid. Zo is bij de kaasboer al bekend welke kaas we willen hebben en heeft Joke bij de groenteman een afspraak over het aantal mango’s die ze krijgt. Niet altijd is er tijd voor een praatje, simpelweg omdat het soms te druk is. 
Wat mij opvalt is dat er bij een van de kramen wel heel vaak tijd is voor sociale praat en dat is bij de kraam van de bakker. Zo leerde ik bij de bakker dat zij ‘s nachts om 3 uur al uit Spakenburg vertrekken om pas ’s avonds 9 uur weer terug te zijn. Dus als ik om 10 uur op mijn gemak de markt oploop, hebben zij er al bijna een werkdag opzitten. En de vrolijkheid lijdt er totaal niet onder. Onder het motto: ‘gezelligheid kent geen tijd en het kost niets’ is dit hun energiebron. 

Conclusie

Ik moet zeggen dat ik mijn petje diep afneem voor veel van de vergunninghouders. Een grote werklust en weer of geen weer, ze geven act de presence.  Dat gezelligheid geen tijd kent blijkt wel uit de aantrekkingskracht van een markt. Al honderden jaren lang. De slogan ‘Uw gulden is een daalder waard’ mag dan wel verdwenen zijn, ik heb voor mijzelf een nieuwe bedacht ‘Joepie, ik ga weer naar ’t Stoepie’.