27 november 2022

Een aantal weken geleden waren we, voor het eerst sinds een lange tijd, op bezoek in museum Het Prinsenhof. Dit bezoek heeft bij ons veel indruk gemaakt, maar kennelijk niet alleen bij ons aangezien ik recent in de mail een bericht las dat het museum grootse verbouwingsplannen heeft. Er ontbreekt alleen nog maar 10 miljoen euro.

Ik voel mij, helaas voor Het Prinsenhof, niet aangesproken om dit gat te dichten. Maar het feit dat de plannen er zijn en die ook gedragen worden door de gemeenteraad van Delft geeft aan dat het museum nog steeds een belangrijke plaats inneemt.

En niet minder belangrijk: het bezoek heeft tot een heuse zoektocht geleid. Waar een schilderij allemaal toe kan leiden!

Hugo de Groot

Maar goed, tijdens ons rondje door het museum kwamen we allerlei andere interessante items tegen. Zoals de (waarschijnlijk) originele boekenkist waarmee Hugo de Groot uit slot Loevenstein wist te ontsnappen. In mijn blog over Gorinchem heb ik hier al een passage aan gewijd. 

Hendrik Vroom

Ook liepen we (bijna letterlijk) tegen een schilderij van ene Hendrik Cornelisz. Vroom aan. Eerlijk gezegd ken ik deze schilder totaal niet, maar een van zijn werken uit circa 1615 sprak mij wel aan: “Delft, gezien vanuit het Noordwesten langs de Vliet”. Een foto van dit schilderij, gemaakt in Het Prinsenhof, staat boven in deze bog.

Aan de hand van een stadskaart van Delft uit 1649 en met behulp van Google Earth uit 2022 heb ik geprobeerd te achterhalen vanaf welk punt dit schilderij is gemaakt. Ik denk dat de schilder met zijn ezel, verf en penselen in Rijswijk heeft gezeten en wel aan het Jaagpad nabij de kruising met de Lange Kleiweg en ‘t Haantje.

Wateringse Poort

Dit bracht mij tot een ander vraagstuk. Hoe zit het met de Watertorengracht die vanaf de Schie een klein stukje westwaarts Delft inloopt tot aan (inderdaad) de watertoren? Mijn vermoeden is dat deze op het schilderij niet zichtbaar is, maar toen waarschijnlijk wel al verbonden was met de Schie via de Wateringse Poort. Deze poort vormde, met de hieraan gekoppelde Haagpoort, een van de acht Delftse stadspoorten. Maar ja, waarom zijn er twee stadspoorten direct naast elkaar gebouwd? Het ligt voor de hand om te veronderstellen dat de ene poort de verbinding vormde naar Den Haag en de andere naar Wateringen. Naar Den Haag is voor mij wel duidelijk, immers dat was ook in die tijd een grote en belangrijke stad, maar Wateringen? Zonder ook maar iets aan deze plaats tekort te doen, waar lag in die tijd het belang?

Gantel

Kortom: een nieuw puzzelstukje er bij. Na verder spitwerk kwam ik op het ontstaan van Delft, nog ver voordat dit schilderij werd gemaakt. De website Geschiedenis van Zuid-Holland vermeld (en ik citeer): “Delft is ontstaan nabij en vernoemd naar de kunstmatige waterloop Delf (van ‘delven’, oftewel graven). Op de plek waar deze waterloop het inmiddels dichtgeslibde riviertje de Gantel kruiste, ontstond een handelsplaats.”.

Hmm, de Gantel, die naam komt in het Westland regelmatig voor. En inderdaad, de Gantel was vroeger een brede kreek, die onderdeel was van een wijdvertakt stelsel van getijdekreken, die uitliep in de monding van de Maas en een groot gebied (waaronder Delft) bestreek. Vandaag de dag bestaat de Gantel nog steeds, maar alleen nog in een deel van het Westland.

Open einde

Met mijn zoektocht had ik tot doel om alleen te bepalen op welke locatie het schilderij gemaakt moet zijn, maar het oplossen van deze vraag heeft intussen geleid tot nieuwe vragen. Ik ben er nog niet uit en blijft er een aantal vragen hangen: Hoe, waar en door wie is Delft gesticht? Wat is de betekenis van de Schie geweest voor de ontwikkeling van Delft? Wat is er nog meer te achterhalen over de Gantel?

Wordt vervolgd dus …