30 juli 2023

Regelmatig fiets ik naar een zwembad in Delft en daarna weer terug naar huis. En om maar direct een misverstand uit de weg te helpen: ik ga daar niet heen om zelf te zwemmen maar fiets met mijn vrouw mee (die dus wel gaat zwemmen). Ook wij zijn gewoontedieren, dus meestal nemen we dezelfde weg. Onlangs heb ik op de terugweg een omweggetje gemaakt.
Waarom zal je wellicht denken. Wel dat deed ik speciaal voor deze blog. Of het de moeite waard is geweest lees je hieronder.

In den beginne

Ook in de middeleeuwen was de binnenstad van Delft krap bemeten, zelfs voor vervoer per paard of met een kar. Daarom werd het doorgaande verkeer toen al om de stad heen geleid. Het verkeer ging over de Buitenweg die buitenom de stadsgracht liep. Aan de oost- en noordkant van de stad liep deze weg over Oostsingel en de Nieuwe Plantage (met destijds de Noordsingel). Van deze middeleeuwse Buitenweg zelf zijn geen sporen meer over, maar bij het vervangen van het riool in de Nieuwe Plantage vonden archeologen een deel van een brug. Het waren eigenlijk zelfs delen van twee bruggen gelegen aan de Buitenweg. Het grootste stuk gemetselde fundering was van een brug uit de 18e eeuw. Dit metselwerk bleek deels gebouwd te zijn op de eveneens gemetselde fundering van een brug uit het begin van de 16e eeuw. (Bron: https://erfgoeddelft.nl/nieuws/brug-uit-16-eeuw-onder-nieuwe-plantage). 

Korte geschiedenis Nieuwe Plantage

Het stadsarchief van Delft heeft de beschikking over de kaart figuratief van Delft uit 1678. De tweede druk verscheen in 1702 en is in zijn totaliteit hier digitaal in te zien. De huidige Nieuwe Plantage is daar nog een vestingwal met stadsgracht. 
In 1892, bij de aanleg van het Rijn-Schiekanaal, dempte men de stadsgracht (Noordsingel) en kreeg dit deel, samen met het Kalverbos, de straatnaam Nieuwe Plantage. Kenmerkend voor de Nieuwe Plantage zijn de rijzige gevelwanden aan de noordzijde. Dit is een zichtbare herinnering aan de voormalige deftige stadsgracht die gedempt werd en plaatsmaakte voor een langgerekt plantsoen.

Gemeente Vrijenban

Vrijenban heeft als zelfstandige gemeente bestaan tot 1812 toen het werd toegevoegd aan de gemeente Delft. Enkele jaren later (in 1817) werd de gemeente Vrijenban heropgericht en, in een drietal besluiten, zelfs fors uitgebreid. Maar in 1921 was de koek voor de gemeente op en werd Vrijenban door de gemeente geannexeerd. Tegelijkertijd besloot de gemeente Delft om twee straten uit Vrijenban toe te voegen aan de Nieuwe Plantage waarmee het zijn huidige loop heeft gekregen (bron: https://www.stratenvandelft.nl/straat.php?id=NieuwePlantage). 

Bijzonderheden

Naast de interessante geschiedenis, heeft de Nieuwe Plantage ook een aantal bijzondere objecten die in het huidige straatbeeld nog te herkennen zijn. 
Bijvoorbeeld het hotel Wilhelmina. Dit hotel werd in 1901-1902 gebouwd en was met ruim 80 bedden het grootste hotel van Delft. In de jaren zeventig werd de gevel van een witte pleisterlaag voorzien. Eind 1976 besloot de eigenaar het restaurant van het hotel te sluiten waarna het in 1977 werd gesloopt. Daarvoor in de plaats kwam een complex met appartementen.

In het plantsoen van de Nieuwe Plantage is, naar aanleiding van de inhuldiging van koningin Wilhelmina, een linde geplant: de zogenaamde Wilhelminalinde. Aan het begin van de vorige eeuw grensde dit aan het achterterras van hotel Wilhelmina. De linde staat er nog steeds met daarbij een zuil met een gravure van Wilhelmina.

Op een nu wel heel druk kruispunt, dat de Nieuwe Plantage in tweeën deelt, staat een prachtig gebouw: het vroegere raadshuis van de gemeente Vrijenban dat in 1878 werd gebouwd. Destijds op een heel rustig stuk weg. Toen de gemeente definitief ophield te bestaan kwam het raadhuis voor andere doeleinden beschikbaar. Eerst als burgermeesterwoning, daarna een woonhuis en nu een kantoor. Het verkeer rijdt hier nu 24/7 voorbij.

Aan de andere kant van dit kruispunt gaat de Nieuwe Plantage verder, met het Kalverbos als buren. Over dit Kalverbos heb ik al eerder een blog geschreven: het Mysterie van Delft, het lezen waard!
Ook is hier de Lepelbrug te bewonderen. Voor de scheepvaart heeft de Lepelbrug nog nauwelijks een functie, omdat het al heel lang niet meer mogelijk is om op deze manier door Delft te varen. Hij gaat dus bijna nooit meer open. Vanaf de brug heb je wel een mooi uitzicht richting de watertoren, het kantoorgebouw van de Gistfabriek en natuurlijk het tweede deel van de Nieuwe Plantage. 
Aan het eind hiervan is nog een brandspuithuisje uit ongeveer 1890 te bewonderen met daarvoor een houder voor de brandslang.

Tot slot ligt, ietwat verscholen aan de Nieuwe Plantage, een stadsboerderij: de Plantage Hoeve. Een heel mooi artikel hierover is hier te lezen. Een aanrader wat mij betreft! Leuk detail is dat van hieruit het voormalig hoofdkantoor van de Gistfabriek door de bomen heen te zien als een landelijk tafereel.

Mijn geschiedenis met de Nieuwe Plantage

Ik heb meer met de Nieuwe Plantage dan er alleen maar te fietsen. Aan het tweede (en korte deel) lag in de jaren ‘60 de verzamelplek voor de welpen (de jonge verkenner) van de padvinderij. Deze afdeling van de padvinderij was opgezet door de katholieke kerk in Delft. Iedere zaterdag liep ik vanaf de binnenstad (gekleed in een korte bruine broek, groene trui en gele das) naar het verzamelgebouw. Ik heb hier twee herinneringen aan. De eerste dat de trui enorm kriebelde en ik talkpoeder in mijn nek en op mijn armen kreeg en het tweede dat ik het eigenlijk helemaal niet leuk vond maar ik er wel naar toe moest.
Veel later was er op dat stuk een dierenarts gevestigd. Daar ben ik samen met Joke geweest om onze hond Sascha in te laten slapen. Ook dat was niet leuk.

Maar was de U-bocht dan toch de moeite waard?

Ik vind van wel. Alleen al de aanblik van al die herenhuizen en de inmiddels majestueuze bomen in het plantsoen, nodigen uit voor een wandeling. Als je dit gaat doen en dan over de Vrijenbansekade langs het Rijn-Schiekanaal loopt, heb je een heerlijke wandeling. Je ziet van alles. Wat mij betreft een aanrader voor een stadswandeling. En wil je nog tips hebben: laat het mij weten. Ik geef ze graag!