10 december 2023

Ondanks dat we al langere tijd in Den Haag wonen hadden we er nog niet eerder van gehoord: het museum Het huis van het boek. En het is ook niet zomaar een museum, naar verluidt is dit het oudste boekenmuseum ter wereld! 
De locatie van dit museum (aan de Prinsessegracht) is niet bij toeval zeer passend. En we hadden twee redenen om het museum te bezoeken, maar over dit alles straks meer. 

Zoals gebruikelijk wil ik ook nog wat achtergrondinformatie meegeven. Bij de voorbereiding op het bezoek en ook vanwege de onbekendheid van het museum bekroop ons een ‘nooit geweten’ gevoel. Kortom, we hadden dringend een opfrisbeurt over de culturele stad Den Haag nodig. 

Prinsessegracht

De Prinsessegracht is een statige gracht met tal van Rijksmonumenten, waaronder het pand waarin het museum is gevestigd. De gracht, in 1594 gegraven, verwijst naar prinses Amalia van Solms. Recent zijn bij de gemeente serieuze plannen ontstaan om aan het begin van deze gracht een haven aan te leggen. Op dat punt staat overigens een monument waar ik al vele tientallen keren langs gekomen ben en ik nooit in mijn geheugen heb opgeslagen: Prins Maurits en de burgers van de stad. Deze prins liet in de 17^e eeuw een verdedigingsgracht rondom de stad aanleggen. Ruim 150 jaar later betrok de Heer van Tielandt een van de grachtenpanden.

Heer van Tiellandt

De baron van Westreenen van Tielandt was de stichter van het museum dat gevestigd is in zijn voormalige woonhuis. Hij begon al op zijn 13^e te verzamelen. Naast munten en oude handschriften verzamelde hij ook met losse letters gezette boeken en geschriften (incunabelen).
Bij zijn overlijden liet hij zijn huis en de verzamelingen na aan de Staat der Nederlanden en dat werd de basis voor het nog bestaande Museum Meermanno-Westreenianum dat de op een na grootste collectie incunabelen (rond de 1500) in Nederland omvat. Sinds 2019 heet het museum het “Huis van het boek”.

Huis van het boek

Als gezegd had ik twee aanleidingen om het museum te bezoeken: de eerste aanleiding was een tijdelijke collectie genaamd Gordel van papier over de opkomst van de boekdrukkunst in Indonesië en de tweede de tijdelijke tentoonstelling ‘De onbekende Escher’.Bij de entree van het museum stond een enthousiaste vrijwilligster ons als een goede gastvrouw te woord en vertelde over de oorsprong van het museum en wat er te zien was. Ook gaf ze aan dat overal in het museum de temperatuur constant op 18 graden wordt gehouden i.v.m. het in conditie houden van de boeken. 

Gordel van papier

De nog steeds bestaande drukkerij Enschedé had al vroeg in de 19^e eeuw drukletters in het Javaans ontwikkeld, waardoor al in 1834 de eerste boekwinkel op Java werd geopend. Het is dan nog “vooral nut” wat de klok slaat, maar niet veel later verschijnen ook andersoortige boeken en gedichten in de boekwinkels. Aan het eind van de 19^e eeuw weten de politieke activisten de drukpers te vinden met onder andere een verzetskrant van Ernest Douwes Dekker (inderdaad familie van). Uiteraard is er ook veel te zien over de Indonesische vrijheidsstrijd.
Naast boeken is er ook veel achtergrondinformatie over geschriften uit de Indonesische archipel aanwezig en zijn tal van voorwerpen die door de baron zijn verzameld te zien. Kortom: deze tijdelijke tentoonstelling is zeer interessant en zeker het bezoeken waard!

Escher

Hoewel ik sommige van zijn werken wel intrigerend vind, ben ik niet echt een kenner. Daarbij: voor een echte tentoonstelling over Escher kun je misschien beter naar Het Paleis gaan. Maar daar zie je niet de onbekende werken die Escher in opdracht maakte.
Dit omvat boekillustraties, nieuwjaarskaarten, uitnodigingen, programmaboekjes, ex librissen (eigendomswerkjes), postzegels en bankbiljetten.

Voor mij waren de blikvangers de houtsneden die Escher in 1939 (in opdracht van de Staat der Nederlanden) van Delft heeft gemaakt. Dit ter illustratie van een boek over Delft. Helaas is dat boek nooit verschenen. 

Toegift

Onverwacht voor ons was er ook nog een toegift. Allereerst de zolder waar een werkplaats is ingericht voor de workshop ‘Schrijven als een monnik’ en ook de achtertuin met een fraai gezicht op Den Haag en de grafjes van enkele honden van de baron. 

Conclusie

Al met al heeft het museum ons veel geleerd over de opkomst van het gedrukte boek in Indonesië en ons een mooi inkijkje gegeven in het voormalige huis van de baron. Ben je in de buurt, breng het museum dan een bezoek! Wil je ook de tentoonstelling over Escher bezoeken, weet dan dat deze nog tot en met 7 januari 2024 te zien is. Misschien een mooie combinatie met de kerstmarkt op het Lange Voorhout?En hoewel onze parate kennis over Den Haag weer wat is opgefrist, hebben we ons ook alweer nieuwe doelen gesteld. Met andere woorden: Den Haag komt vast nog een keer terug in een blogbericht!