5 juni 2023

Vraag je iemand of hij/zij Sion kent, zal het meest gegeven antwoord zijn dat dit in Zwitserland ligt. Dat klopt, maar veel dichterbij ligt het voormalige buurtschap Sion. Dit buurtschap is inmiddels een wijk geworden van het Zuid-Hollandse Rijswijk. 
Bij het bouwrijp maken van de grond voor woningbouw werden archeologische vondsten blootgelegd. Deze vondsten bevestigden niet alleen de bijzondere historie van dit buurtschap, maar gaven ook nieuwe details vrij. Zelfs nog zeer recent.

Maar eerst gaan we even terug in de tijd.

Terug in de tijd

Al in de 12^e eeuw waren de Romeinen in deze regio actief, zij het op beperkte schaal. Dat weet men uit sporen die tijdens een Archeologisch Inventariserend Veldonderzoek zijn gevonden. Meer nadrukkelijk werd Sion in de 15^e eeuw benoemd vanwege de bouw van een klooster. Aan het eind van de 16^e eeuw is dit klooster, na de Tachtigjarige Oorlog, met de grond gelijkgemaakt. Een nieuwe fase breekt in 1681 aan. De toenmalige burgemeester van Delft kocht het grondgebied aan en op de restanten van het klooster Sion werd een buitenplaats gebouwd.

De buitenplaats werd rijk en uitbundig ingericht. Zo waren een herenhuis met bijgebouwen, een speelhuis, een orangerie, moestuinen, een pergola, enkele vijvers, loofbomen, een tuinhuis met woonverblijf van de tuinman, een koetshuis en recreatiemogelijkheden in de buitenplaats opgenomen. Door Pieter van Call werd de buitenplaats in een vogelvluchtperspectief vastgelegd. Hierdoor kan een goed beeld verkregen worden van de omvang, zeker als je dit plaatst in de huidige woonwijk.
Helaas was ook de buitenplaats niet een heel lang leven beschoren: begin 1800 werd de buitenplaats verkaveld en werd zo een tuinbouwgebied. Eerst nog in de volle grond, later onder plat glas en tot slot in kassen.

In mijn jeugd fietste ik regelmatig door dit gebied en heb ik (met het hele gezin) regelmatig tijdens Kom in de Kas dit gebied bezocht. Ik heb mij laten vertellen dat hier, in 1972, de allereerste Kom in de Kas was georganiseerd. Later spreidde dit zich als een olievlek uit. 

Aan het eind van de vorige eeuw werd al duidelijk dat het tuinbouwgebied opgeofferd zou gaan worden aan woningen. Begin 2013 werd begonnen met de bouw van Rijswijk Buiten. Bij de bouw is in een deel van deze wijk rekening gehouden met de bijzondere historie. Het koetshuis gaat daar nu een bijzondere rol in spelen.

Koetshuis

Mensen die het voormalig buurtschap Sion kennen zijn niet allemaal bekend met de aanwezigheid van een, nu wat verscholen in de wijk liggend, eeuwenoud koetshuis. Dit koetshuis staat inmiddels in de belangstelling. Dit is mede de verdienste van de maatschappelijke onderneming Stadsherstel Den Haag en Omgeving. 

Het koetshuis is een van de laatst overgebleven, tastbare, herinneringen aan de buitenplaats. Uit jaarring onderzoek (zo is mij tijdens de open dag verteld) is vast komen te staan dat dit gebouw in de tweede helft van de 17^e eeuw al moet zijn gebouwd. Bij een van de gebruikte houten balken was het uiteinde wat minder strak gezaagd. Zo kon vastgesteld worden dat het hout afkomstig was uit het zuiden van Noorwegen en in 1655 moet zijn gekapt. Verdere bouwkundige recherche en analyses (bijvoorbeeld hoe het gebouw is opgetrokken en het gebruiken van tekeningen uit die tijd) staafden de aanname dat het koetshuis ruim 350 jaar geleden moet zijn gebouwd.

Na de verkaveling van de buitenplaats tot tuinbouwgebied is het koetshuis verbouwd tot twee  tuinderswoningen. Het koetshuis kreeg een linker- en een rechterdeel en beide delen werden uitgebreid met een aanbouw. Tot zo’n 10 jaar geleden waren deze woningen nog in gebruik. Opvallend, of misschien juist wel typerend voor de wijze waarop in de 17^e eeuw werd gebouwd, raakte het voormalige koetshuis in een relatief korte periode sterk in verval.

Om te voorkomen dat het gebouw gesloopt zou moeten worden is besloten het te renoveren in de oorspronkelijke staat. Als eerste moest het gebouw weer gestript worden. Hierbij kwamen de posities van de toenmalige poortdeuren, metselverbanden en het zolderluik te voorschijn. Bij het strippen zijn de twee aanbouwen verwijderd en onder deze aanbouwen is zeer recent, slechts een meter onder de grond, een graftombe ontdekt. 

Ons kent ons

Dankzij de gemeente en Stadsherstel Den Haag en Omgeving komen het verleden, het heden en de toekomst samen. Een open dag in zo’n bijzondere omgeving trekt, naast de wijkbewoners, niet alleen ‘neutrale’ geïnteresseerden, maar ook mensen die vroeger in het tuinbouwgebied gewoond en gewerkt hebben. Met als gevolg veel smakelijke verhalen over vroeger, over nu en ook discussies over de buitenplaats. 

Eigenlijk past dit ook heel goed bij de wijze waarop de renovatie gaat plaatsvinden: de buitengevels terug naar de oorspronkelijk staat, de inrichting meer gericht op de functie als woning en de directe omgeving met een blik naar de toekomst: een ontmoetingsplek voor iedereen die betrokken is bij de wijk en de rol van het koetshuis hierin.

Meer achtergrondinformatie

De toelichting van de projectleider van deze renovatie, de verhalen van de vroegere buurtbewoners en de ontdekkingen die nog steeds worden gedaan, geeft dit koetshuis (als erfgoed) steeds meer kleur en importantie.

Wil je hier meer over lezen kan ik onder andere onderstaande websites aanbevelen. Maar ga ook vooral zelf op onderzoek uit, het internet geeft ook steeds meer toegang tot historische informatie.

• Het Koetshuis is het enige gebouw dat nog het begrip Sion kan definiëren
• Voormalig Koetshuis Sion
• Sion geeft haar schatten prijs
• Koetshuis Sion, vergeten erfgoed