16 september 2021

Het is niet ondenkbaar dat iedere stad of dorp zijn eigen mysteries heeft en geheimen met zich meedraagt. Delft is daar geen uitzondering op. Een van haar geheimen is eind vorige eeuw ontrafelt en wat bleek: het mysterie bleek een leugen. Toch liggen hier nog genoeg andere geheimen begraven. Daarover gaat dit verhaal.
Ik heb hiervoor dankbaar gebruik gemaakt van internet, maar wel mijn eigen foto’s erbij geplaatst (tenzij anders vermeld).

De plek waar een van de geheimen aan zijn einde kwam bestaat nog steeds en bevindt zich in een stukje stedelijk groen van ca. 1 hectare (niet al te groot dus) met toch nog wel enkele markante bijzonderheden. Om te beginnen de naam van dit stukje stedelijk groen: het Kalverbos. Dit bos ontleent haar naam aan een bizar incident tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Een Delftse schutter meende een Spaanse spion in de bosjes te horen, vuurde met zijn musket in de richting waar het geluid vandaan kwam, maar bleek op een kalf te hebben geschoten.

In 1829 werd op dit terrein, het voormalig bastion bij de Haagse Poort, een gemeentelijke begraafplaats aangelegd dat in 1874 een nieuwe bestemming kreeg. De Gemeentelijke Begraafplaats Haagpoort is terug te vinden op een handgemaakte gemeente-atlas (links op de kaart, iets onder het midden). Overigens maakt deze begraafplaats deel uit van het beschermde stadsgezicht van Delft.

Op deze begraafplaats is nu nog een aantal graven aanwezig.Een van de graven is van de familie Maas Geesteranus. Deze familie heeft een eigen website waar zeer interessante wetenswaardigheden over de geschiedenis van deze familie in Delft te vinden is en een mooi verhaal over de begraafplaats zelf. Een ander graf, dat eigenlijk de aanleiding is voor de titel van dit verhaal, is het graf van Charles Louis de Bourbon. Oftewel van Lodewijk de XVII^e , annex een man onder de naam van Karl Wilhelm Naundorff. Al tientallen jaren werd er getwijfeld aan de echtheid van het verhaal, maar dit aantonen was een brug te ver. Aan de hand van een DNA-onderzoek kwamen de onderzoekers tot de conclusie dat de heer Naundorff “een oplichter was of gewoon een ‘ziekelijke leugenaar’”.

Het meest in het oog springende gebouw is natuurlijk de watertoren. Met zijn lengte van 29 meter is dit het hoogste gebouw in het Kalverbos. 
Aan dit gebouw is een aantal verhalen verbonden:

1. Ten eerste de waardering voor de watertoren zelf. Gebleken is dat de watertoren van algemeen belang is vanwege de cultuurhistorische, de architectuurhistorische en de stedenbouwkundige waarde. Om die reden is het opgenomen in de lijst van Rijksmonumenten.
2. Ten tweede vanwege de functie. Gebouwd in 1895 voor de drinkwatervoorziening voor de Delftenaren, werd de watertoren eind jaren ‘80 uit gebruik genomen en halverwege de jaren ’90 overgedragen aan de gemeente Delft. Na jarenlang te koop te hebben gestaan, werd in 2002 besloten er een klimmuur van te maken. Dit plan bleek te ambitieus voor een monumentaal pand. Een nieuwe poging in 2007 om er een waterwinkel en een wellnesscentrum van te maken bleek ook niet levensvatbaar. Naar nu bekend is gemaakt start begin 2022 op deze plek een centrum voor hedendaagse kunst en ecologie.
3. Ten derde vanwege de waterdragers. Uit een krantenartikel dat in 1964 in De Waarheid is gepubliceerd bleek dat ook in die dagen de lokale politiek al tegen deskundige adviezen in de verkeerde besluiten nam. Met verontreinigd drinkwater als gevolg. Shell kwam de bevolking tegemoet door een mobiel tappunt te plaatsen met schoon drinkwater. Daar kwamen de Delftenaren hun jerrycans vullen. Uit dank heeft de bevolking het beeld ‘De Waterdragers’ aan Shell geschonken. Deze staat inmiddels weer in Delft bij de watertoren.
4. Ten vierde vanwege een persoonlijke herinnering. Mijn vader was vroeger metselaar en heeft in deze periode aan de watertoren gewerkt. Niet dat ik mij dat nog kan herinneren, maar de verhalen erover wel. Dus iedere keer als ik langs de watertoren rijd, moet ik even aan hem denken. Mooi toch?

Mocht je denken dat de koek nu op is, heb ik goed nieuws. Ik wil nog een paar bijzonderheden delen:

• Naast de watertoren staat het pompgebouw met een reinwaterkelder, ook een Rijksmonument. Een van de waarderende kenmerken voor deze ‘titel’ is vanwege ‘de grote mate van gaafheid van het exterieur en het interieur’. Het interieur kan ik niet beoordelen, het exterieur wel. Over de gaafheid heb ik wel zo mijn twijfels.
• De zitbank alsmede gedenkteken uit 1901 ter herinnering aan professor Huet. Ook deze zitbank is in het Monumentenregister ingeschreven.

Tot slot sta ik nog even stil bij de veelzijdigheid van de ligging en een stukje geschiedenis van de omgeving van dit stukje Kalverbos. Deels wordt dit duidelijk vanuit de foto’s en deels komt dit uit eigen herinneringen:

• De locatie grenst aan de achterzijde aan een zijarm van het Rijn-Schiekanaal (de Watertorengracht). De overzijde van deze gracht wordt begrensd door het terrein van de Koninklijke Gist- en Spiritusfabriek, nu onderdeel van DSM. Het hoofdgebouw is ook al een monumentaal pand uit dezelfde periode als de watertoren en het pompgebouw.
• Iets verderop in het Kalverbos ligt nog een Rijksmonument, namelijk de beheerderswoning van deze voormalige begraafplaats.
• Een minder prettig stukje herinnering is de liquidatie in 2018 van een crimineel in het Kalverbos.
• Aan de overzijde ligt Nieuwe Plantage waar ik in mijn jeugd op de padvinderij zat. 
• Op de hoek van de Nieuwe Plantage en de Vrijebanselaan ligt villa Vrijenban. Deze villa uit 1877 (in die tijd werd er kennelijk veel gebouwd in deze hoek) was gebouwd als burgemeesterswoning voor de gemeente Vrijenban en na diens opheffing voor de gemeente Delft.
• Schuin aan de andere overzijde van het Kalverbos (aan de Wateringsevest) stond tot 1977 een luxe hotel met de naam Wilhelmina, gebouwd in 1902.
• Een stukje terug aan de Wateringsevest was vroeger café ’t Kruikje gevestigd. In dit café zag in 1971 de damesvoetbalclub KFC’71 (waarbij de K staat voor Kruikelientjes) het levenslicht. Een in die tijd succesvolle club waar onder andere niet alleen twee van mijn nichten hebben gespeeld, maar ook onze huidige bondscoach van het Nederlandse dameselftal.
• In het verlengde (aan de overzijde van de Wateringsevest ligt ook een stuk van de Nieuwe Plantage met daaraan een plantsoen volgens de Engelse landschapsstijl met daarin een verzetsmonument.

Kortom, een heel klein stukje Delft met veel verhalen. Niet om daar nu speciaal voor naar Delft te komen, maar als je er toch bent wel de moeite waard om hier even rond te lopen.