5 mei 2025

Gelukkig was ik niet letterlijk de weg kwijt (dat zou al een wonder op zich zijn met al die navigatiehulpmiddelen vandaag de dag) en zeker ook niet figuurlijk.
Maar toch had ik dit gevoel toch wel toen ik niet zo lang geleden met Joke een dagje op stap was.

Baarle

Het dorp Baarle is uniek in de wereld omdat het in twee landen ligt: Baarle-Nassau in Nederland en Baarle-Hertog in België. De grens volgt niet een logisch doorlopende lijn, maar valt uiteen in tientallen kleine en nog kleinere enclaves en sub-enclaves. Zo loopt de grens niet alleen door straten, maar soms zelfs door gebouwen heen. Kijk maar eens met Google Maps naar het gebied.

Ontstaan van de enclaves

De enclaveverdeling is aan het eind van de 12e eeuw ontstaan. Om een hele geschiedbeschrijving te voorkomen even in het kort de situatie. De toenmalige Heer van Breda kreeg stukken land om zijn macht te behouden. Een deel hield hij zelf en een deel werd overgedragen aan de Hertog van Brabant. Zo ontstond uiteindelijk de verdeling tussen Baarle-Hertog en Baarle-Nassau. Op dat moment nog geen probleem, dit werd anders bij de Vrede van Munster toen er dwars door Brabant een rijksgrens werd getrokken. Baarle-Hertog werd Belgisch grondbezit en Baarle-Nassau werd toebedeeld aan Nederland. In de daarop volgende eeuwen waren de enclaves vaak een onderwerp van geschillen en conflicten. Samenvoeging, opheffing en ruil van grond kwamen voorbij als oplossingen, maar geen van alle opties werd doorgevoerd. Door alle gebeurtenissen, ruzies en uitstel was er eind jaren ’50 nog altijd geen grensovereenkomst. Nederland en België besloten om de strijdbijl te begraven en de situatie aan een rechter voor te leggen. Zo zijn in 1974 de rijksgrenzen van Baarle officieel vastgesteld.

Grensverkeer

Nu is het eenvoudig om tussen de landen heen en weer te rijden en lopen. Dat was vroeger wel anders. 
Zo deed zich tijdens de Eerste Wereldoorlog een lastige situatie voor. De Duitsers konden immers het Belgische Baarle-Hertog niet binnen, zonder de neutraliteit van Nederland te schenden. De Belgische enclaves bleven hierdoor onbezet. Een makkelijk doelwit voor spionnen en verzetsbewegingen die zich konden stationeren in de onbezette Belgische enclaves.
En in de jaren ’50 was er sprake van smokkelroutes voor onder andere boter, jenever en suiker. 
Tegenwoordig is het grensgebied vrij toegankelijk en daardoor ook interessant vanwege het vuurwerk- en benzinetoerisme.

Onze route

Ik had er voor gekozen om via België te rijden. Iets voorbij Hazeldonk de afslag Meer nemen en dan binnendoor naar Baarle-Hertog. Niet om een of andere historische reden, maar alleen vanwege de dorpen Wortel, Zondereigen en Geheul. Prachtige namen. Maar onbedoeld reden we zo door een prachtig natuurgebied. Mooie wandel- en fietspaden liggen hier langs weilanden, bossen en vennen. Onderweg kwamen we op verschillende plekken reconstructies, monumenten tegen van de Dodendraad.

Dodendraad

De Dodendraad was een 332 kilometer lange draadversperring die tijdens de Eerste Wereldoorlog door de Duitse bezetters van België werd aangelegd langs de grens tussen het bezette België en het neutrale Nederland. De versperring stond onder dodelijke elektrische spanning en moest verhinderen dat oorlogsvrijwilligers en Duitse deserteurs België ontvluchtten. Ook moest het hekwerk verhinderen dat spionageberichten uit bezet gebied via Nederland geallieerde spionagediensten bereikten en diende de smokkel tegen te houden. Na de oorlog werd het dodenhek snel afgebroken.

De weg kwijt

Hoe zat het nu met dat gevoel van mij? Niet alleen ik, maar ook Joke had hier last van. We zijn tientallen keren de grens over gegaan. Soms bewust maar meestal onbewust. Een belangrijk ijkpunt was de benzineprijs. Kost een liter benzine € 1,53 of € 1,83. Maar gezien de historie en al het moois dat er te zien is, staat deze omgeving op ons ‘nog een keer doen’ lijstje.